چیست - تعریف کاربردپذیری
کاربرد پذیری یا usability یک خاصیت کیفی است، که تعیین کننده درجه آسانی استفاده از رابط کاربری است. همچنین این لغت به متدهایی برای آسان‌تر کردن کاربرد طی مرحله طراحی، اشاره میکند.
کاربرد پذیری دارای 5 مولفه اصلی است.
- Learnability | قابل یادگیری: امکانات و ویژگی‌ها باید به سادگی قابل فراگیری و یادگیری باشد. آیا در ابتدا کاربر میتواند با به سادگی یادبگیردکه از سیستم شما استفاده کند؟
- Efficiency | بهره‌وری: اگر کاربر آموخت چگونه با سیستم کار کند باید بتواند از آن بهره‌مند شود. آیا سیستم واقعا برای کاربر هدف شما مفید است؟
- Memorability | یادسپاری: کاربر باید بتواند مهارت‌های استفاده از طراحی را به یاد آورد، هنگامی که کاربران پس از یک دوره زمانی طولانی به سیستم دوباره باز می گردند، آیا میتوانند مهارت خود را بازسازی کنند؟
- Errors | خطاها: تعداد خطاهایی که کاربر در روبرویی با سیستم میگیرد چه مقدار است؟ آیا این خطاها کاربر را از مسیرش دور میکند؟
- Satisfaction | رضایتمندی: کاربر پس از استفاده از سیستم باید در لحظه خروج حس رضایتمندی داشته باشد. آیا کاربران شما راضی از سیستم شما هستند؟
بسیاری از معیار‌های دیگر هم وجود دارد که میتواند در کاربرد پذیری یک سیستم مهم است. آیا‌های دیگری نیز هستند که با داشتن پاسخ آنها شما به Usability مطلوب دست خواهید یافت.
چرا - اهمیت کاربردپذیری
در وب، کاربردپذیری یک شرط اساسی برای بقا است. اگر استفاده از یک سایت سخت باشد، کاربر به راحتی آن را بسته و از آن خارج میشود. اگر صفحه اصلی نتواند به وضوح نشان دهد که وبسایت چه ارائه میکند و یا کاربران در این سایت چه کارهایی میتوانند انجام دهند، کاربران سایت رو ترک می‌کنند. اگر کاربران در سایت گم شوند، سایت رو ترک می‌کنند. اگر خواندن اطلاعات یک وب سایت سخت باشد و یا جوابگوی سوالات کلیدی کاربران نباشد، آنها سایت رو ترک می‌کنند. نکته اینجا است که وب سایت محصولی نیست که بگوییم کاربران برای استفاده از آن یک دفترچه راهنما رو می‌خوانند یا بخواهند زمان زیادی صرف کنند برای اینکه از رابط کاربری سر در بیاورند. همینطور رقبا هم هر روز بیشتر شده و یک سایت چندین نمونه خواهد داشت پس الزامی به استفاده از سایت شما نیست!
بنابراین ترک کردن سایت اولین واکنش و طبیعتا آخرین واکنش! کاربران است وقتی که با سختی در سایت مواجه می‌شوند.
یکی از قوانین ecommerce میگوید اگه کاربر نتواند محصول را پیدا کند نمی‌تواند آن را بخرد.
چطور - روش بهبود کاربردپذیری
روشهای زیادی برای بررسی کاربردپذیری وجود دارد که یکی از اساسی‌ترین و مفید‌ترین روش، تست کاربری (user testing) است. که 3 مولفه دارد:
- تعدادی از کاربران نماینده را به عنوان مشتریان سایت تجارت الکترونیک یا کارمندان یک اینترانت در دست داشته باشیم (در مورد دوم، آنها باید خارج از دپارتمان ما کار کنند)
- از کاربران بخواهیم با طرح فعلی کارهایی که در وب سایت میشود انجام داد را انجام دهند.
- مشاهده کاری که کاربران انجام میدهند، جایی که موفق می‌شوند و جاهایی که با رابط کاربری دچار مشکل می‌شوند. ساکت باشیم و بگذاریم کاربران با هم صحبت کنند.
خیلی مهمه که این تست تک تک گرفته شود و اجازه بدهیم که هر مسئله‌ای را خود کابر به روش خود حل کند. اگر شما به آنها کمک کنید و یا توجه کاربر را به بخش خاصی از صفحه جلب کنید، نتیجه تست دارای خطا خواهد بود.
برای مشخص کردن مهمترین مسائل کاربردپذیریِ طراحی، معمولا تست از 5 کاربر کافی است. به جای اجرای یک بررسی بزرگ و گران، بهتر است که تعداد زیادی تست کوچکتر اجرا کنید و بین هر کدام از تستها طراحی را بهینه کنید. بنابراین شما میتوانید به محض شناسایی نقص‌ها آنها را برطرف کنید.
طراحی مجدد یکی از بهترین راهها برای افزایش کیفیت تجربه‌ی کاربر است. هرچه نسخه‌های بیشتر و ایده‌های رابط بیشتری با کاربران تست کنیم، بهتر است.
خیلی مهم است که شما به طور مستقیم نظاره گر کارکرد کاربران با رابط کاربری باشید. صرفا گوش دادن به تجربه آنها ممکن است گمراه کننده باشد.
چند نکته مهم:
قبل از شروع طراحی جدید، طراحی قدیمی را تست کنیم تا بخشهای خوب و بد را شناسایی کنید موارد مثبت را تاکید می‌کنیم و موارد منفی که برای کاربران مسئله ایجاد میکند را حذف خواهیم کرد.
طراحی رقبای خود را تست کنید. این موضوع باعث میشود که اطلاعات خوب و نسبتا ارزانی را در ارتباط با رابط‌های کاربری که ویژگیهای پروژه مورد نظر ما را دارند، به دست بیاورید.
تهیه نمونه‌های کاغذی از یک یا بیشتر ایده‌های طراحی جدید و تست کردن آنها. هر چه زمان کمتری برای این ایده‌های طراحی صرف کنید بهتر است، چرا که شما نیاز دارید همه آنها را بسته به نتیجه تستها تغییر بدهید.
بهتر است که یک فضای مخصوص برای تستهای کاربردپذیری در نظر بگیرید. اما معمولا ممکن است این امکان برای همه وجود نداشته باشد. میشود از اتاق کنفرانس و یا اتاقهای دیگر شرکت استفاده کرد